Του Νίκου Βατόπουλου
Κάθε πόλη έχει τους φρουρούς της, εκείνους που με αφοσίωση περισώζουν την ιστορική μνήμη, τη διαφυλάττουν, τη μελετούν και την παραδίδουν στους νεότερους. Η περίπτωση του Νίκου Παπαθεοδώρου είναι ξεχωριστή, καθώς κατόρθωσε μέσα από τις συλλογές και τις μελέτες του να ανασυστήσει την ιστορική διαδρομή της Λάρισας, να οργανώσει το άυλο και υλικό απόθεμα στη διαχρονία του και να καλλιεργήσει νέο ενδιαφέρον για την πορεία της πόλης. Μαιευτήρας επί σειράν ετών, μια προσωπικότητα της Λάρισας, ο Νίκος Παπαθεοδώρου είναι ένας πολίτης με πλήρη συνείδηση της κοινωνικής ευθύνης του απέναντι στον τόπο και στην Ιστορία.
– Κύριε Παπαθεοδώρου, από πότε αρχίσατε να ασχολείστε με την ιστορία της γενέτειράς σας;
– Ευτύχησα να μεγαλώσω σε μια οικογένεια η οποία διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη, κυρίως θρησκευτικού περιεχομένου, λόγω της ιδιότητας του πατέρα μου (ιερέας). Η οσμή του δέρματος των παλαιών βιβλίων με συνέπαιρνε και το φυλλομέτρημά τους με οδηγούσε σε ονειρικούς κόσμους. Ομως η προτίμησή μου ήταν τα βιβλία με παλαιά χαρακτικά τα οποία μου εξασκούσαν μια ακατανίκητη γοητεία. Τα βιώματα αυτά με συνοδεύουν μέχρι σήμερα. Καθοριστικός ήταν ο ρόλος ενός Γερμανού δασκάλου στην Κολωνία, όταν βρέθηκα για να αυξήσω τις γνώσεις πάνω στην ειδικότητά μου. Φιλέλληνας αυτός, υπέδειξε σε μένα, Ελληνα την καταγωγή, την αξία του ελληνικού πολιτισμού. Αισθάνθηκα ντροπή. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ένιωσα σαν να αναδύθηκε από το υποσυνείδητο η παιδική συλλεκτική αγάπη, τώρα όμως εξειδικευμένη σε τοπικά ιστορικά αντικείμενα. Η αγάπη έγινε πάθος και στο τέλος κατέληξε σε μανία, κυνηγώντας κάθε τι που είχε σχέση με τη Λάρισα.
– Πώς θυμάστε τη Λάρισα των νεανικών σας χρόνων;
– Μεταπολεμικά, για να φθάσουμε στο σχολείο περπατούσαμε ανάμεσα στα χαλάσματα που είχαν προξενήσει ο μεγάλος σεισμός του 1941 και οι ανελέητοι εχθρικοί βομβαρδισμοί. Παντού έβλεπες ερειπωμένα κτίρια. Πήρε χρόνο για να καθαριστεί η πόλη από τα συντρίμμια. Είχα την ευκαιρία να δω όλα αυτά τα χρόνια μια καθημαγμένη πολιτεία να εξελίσσεται σταθερά σε μια μεγαλούπολη. Η θέση της στο κέντρο μιας εύφορης πεδιάδας και η δημιουργία ενός οδικού και σιδηροδρομικού συγκοινωνιακού κόμβου στις παρυφές της, έδωσε δύναμη για δημιουργία στους ανθρώπους που εγκατέλειψαν τα χωριά τους και συσσωρεύτηκαν στην πόλη. Η πόλη αναπτύχθηκε πάνω στα χαλάσματα της προπολεμικής Λάρισας και σήμερα ψάχνει ακόμη να βρει τον βηματισμό της ανάμεσα στο πώς ήθελε να γίνει και στο πώς την έκαναν οι περιστάσεις.
– Υπήρξατε μαιευτήρας και έχετε φέρει στον κόσμο χιλιάδες παιδιά. Πώς επέδρασε αυτή η εμπειρία στην προσωπικότητά σας;
– Είχα την ευκαιρία στα χρόνια της επαγγελματικής πορείας μου να ζήσω από κοντά την επιθυμία τεκνοποίησης ζευγαριών και να βοηθήσω χιλιάδες παιδιά να αντικρίσουν το φως της ζωής. Εκτοτε τα νιώθω όλα σαν δικά μου. Οσα τυχαίνει να συναντώ με τους γονείς τους στον δρόμο, με συγκινεί αφάνταστα το γεγονός της εκδήλωσης αυθόρμητης ευγνωμοσύνης έπειτα από τόσα χρόνια. Μερικές φορές ασυναίσθητα νιώθω ότι έχω ζήσει δύο φορές, κάθε φορά με διαφορετική ενασχόληση. Την Ιατρική –την οποία θεωρώ σήμερα σαν να την έζησα σε μια άλλη ζωή– και την Ιστορία, την οποία βιώνω τα τελευταία δέκα χρόνια.
– Πόσο δρόμο έχει να κάνει ακόμη η Λάρισα για να αξιοποιήσει το ιστορικό παρελθόν της;
– Σαν πόλη έχει ιστορία 8.000 χρόνων, παρέμεινε πάντα στην ίδια θέση, στη δεξιά όχθη του Πηνειού ποταμού, ο οποίος στάθηκε σύντροφος και ζωοδότης όλες αυτές τις χιλιετίες. Είχε στιγμές ακμής και παρακμής, δέχθηκε επιδρομές αλλοφύλων, υποτάχθηκε σε κατακτητές, αλλά ποτέ δεν αφανίστηκε. Ανέδειξε ολυμπιονίκες, είχε την τύχη να φιλοξενήσει τον πατέρα της Ιατρικής, Ιπποκράτη, κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του και να τον ενταφιάσει στα σπλάχνα της, έκτισε θέατρα για να χωρέσουν χιλιάδες κόσμου, υπήρξε έδρα μητροπολίτη που έφερε τον τίτλο «Λαρίσσης και πάσης Ελλάδος», με υποκείμενες σ’ αυτόν πάνω από δέκα επισκοπές, φιλοξένησε για 2-3 χρόνια τον σουλτάνο Μωάμεθ Δ΄ με την Αυλή του, μεταθέτοντας προσωρινά την έδρα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στη Λάρισα, βρέθηκε στο επίκεντρο του «ατυχούς» ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 και τόσα άλλα. Το πολυκύμαντο αυτό παρελθόν δεν έχει επαρκώς αναδειχθεί. Από αυτή την άποψη η Λάρισα έχει να διανύσει ακόμη αρκετό δρόμο.
– Η Φωτοθήκη της Λάρισας προχωράει ένα σημαντικό έργο για τη μνήμη της πόλης. Πώς κρίνετε την πορεία της εφόσον ανήκετε στα ιδρυτικά μέλη της;
– Αργά αλλά σταθερά η Λάρισα απέκτησε φάρους πολιτισμού μιας μεγαλούπολης. Το Διαχρονικό Μουσείο, η Δημοτική Πινακοθήκη-Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα, το Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο και το Μουσείο Σιτηρών και Αλεύρων στεγάζονται σε επιβλητικά κτίρια. Η Φωτοθήκη Λάρισας ιδρύθηκε από μια ομάδα που ασχολείται με τις παλιές φωτογραφίες της ευρύτερης περιοχής της Λάρισας. Ερευνώνται οικογενειακά αρχεία και αρχεία τοπικών συλλογών, παρακολουθούνται οι δημοπρασίες ελληνικών και διεθνών οίκων, αποδελτιώνονται φωτογραφίες και αναζητούνται σε βιβλιοθήκες και ελεύθερα αρχεία ξένων χωρών φωτογραφικές απεικονίσεις της πόλης. Εχουν εντοπιστεί και συλλεγεί, είτε σε αυθεντική μορφή είτε σε αντίγραφα, περίπου 3.000 παλιές φωτογραφίες.
Στο φως η προσωπική συλλογή κειμηλίων και ιστορικών τεκμηρίων
– Η έκθεση με αντικείμενο τις συλλογές σας θα εγκαινιαστεί το φθινόπωρο στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας – Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα. Τι σημαίνει για σας αυτή η έκθεση;
– Πράγματι, στο καλεντάρι της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας – Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα, είναι προγραμματισμένη για τον Νοέμβριο έκθεση με εκείνα τα αντικείμενα της προσωπικής μου συλλογής, τα οποία έχουν άμεση σχέση με τη Λάρισα. Μάλιστα υπάρχει σαν σκέψη να δοθεί τίτλος το «Mea dulcissima Larissa» (Η γλυκυτάτη μου Λάρισα). Ο τίτλος είναι δάνειο από κείμενο του λόγιου Αλέξανδρου Ελλάδιου του Λαρισαίου (Λάρισα 1686 – Ρωσία;), ο οποίος εκτός από την αναφορά της Λάρισας μετά το όνομά του, εκφράζει τον θαυμασμό για τη γενέθλια πόλη του και στο συγγραφικό του έργο. Πρόκειται για μια πολυθεματική έκθεση, με επιμέρους αναφορές αποκλειστικά για τη Λάρισα (λόγιοι, κλήρος, περιηγητές, εκκλησιαστικά κειμήλια, παλαιά έγγραφα, χειρόγραφα βιβλία, παλαίτυπα, χαρακτικά, φωτογραφίες, επιστολικά δελτάρια, κειμήλια της τουρκοκρατίας, και άλλα). Την έκθεση αυτή θέλω να τη μοιραστώ με τους συμπολίτες μου, για να γνωρίσουν πτυχές της ιστορίας της, τεκμήρια του βίου των προγόνων μας, τον τρόπο και το επίπεδο εκπαίδευσής τους, τον τύπο λατρείας, τη μορφή της πόλης σε διάφορες χρονικές περιόδους, τους θριάμβους και τις συμφορές της. Με έναν λόγο, στην έκθεση αυτή έχω συγκεντρώσει όλο το περίσσευμα της αγάπης για την πόλη μου.
– Πρόσφατα κυκλοφόρησε και ο νέος τόμος για τη Λάρισα. Πώς βλέπετε αυτή την εκδοτική δραστηριότητα;
– Είναι ο 4ος τόμος της σειράς «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα». Πρόκειται για μια περιοδική έκδοση βιβλίων, κάθε τόμος της οποίας περιλαμβάνει τα εβδομαδιαία κείμενα ενός έτους. Hδη έχουν εκδοθεί οι τόμοι των ετών 2014-2017. Τα κείμενα αυτά δημοσιεύονται κάθε Τετάρτη στην τοπική εφημερίδα «Ελευθερία», από την πρωτοχρονιά του 2014 και συνεχίζονται αδιαλείπτως. Κάθε κείμενο αναφέρεται είτε σε κάποιο ιστορικό γεγονός είτε στην περιγραφή κτισμάτων, τα περισσότερα των οποίων έχουν πέσει θύματα της… αντιπαροχής είτε σε διάφορες προσωπικότητες της πολιτικής, επιστημονικής, καλλιτεχνικής και κοινωνικής ζωής με σημαντική προσφορά στην πρόοδο και την εξέλιξη της Λάρισας.
Η εκδοτική αυτή δραστηριότητα υποστηρίζεται οικονομικά εξ ολοκλήρου από τον επιχειρηματία της Λάρισας κ. Ελευθέριο Σαΐτη, διευθυντή των εταιρειών Κρόνος Α.Ε., Intercomm Foods S.A. και Agrophoenix S.A., ο οποίος έχει και την ευγενή διάθεση να καταστεί μόνιμος χορηγός όλης αυτής της σειράς μέχρι τέλους.
Iστορικά κτίρια
– Ποια είναι τα στερεότυπα για τη Λάρισα που θα θέλατε να αλλάξουν;
– Η ευκολία με την οποία πολλά διατηρητέα κτίσματα αποχαρακτηρίζονται και οδηγούνται άμεσα στην κατεδάφιση. Οσα προπολεμικά κτίρια επέζησαν των σεισμών και της κατοχικής λαίλαπας και παρουσιάζουν αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, τα περιμένει η ίδια τύχη. Το 1994 αρχιτέκτονες, μέλη του ΤΕΕ, κατέγραψαν 76 κτίσματα αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος ώστε να τύχουν ειδικής προστασίας. Από τότε, πάνω από 40 εξ αυτών έχουν κατεδαφιστεί. Πάντα όμως θα παραμένει ένα πελώριο και αναπάντητο ερώτημα. Γιατί επιτρέψαμε χωρίς αντίσταση να καταστραφεί όλη αυτή η ομορφιά;
Πηγή: kathimerini.gr
